কোষৰ গঠন আৰু কার্য

১. উত্তৰ দিয়াঃ

(a) কোষ কোনে আৱিষ্কাৰ কৰিছিল?

উত্তৰঃ- কোষ ৰবাৰ্ট হুকে আৱিষ্কাৰ কৰিছিল।

(b) কোষ নামটো কোনে দিছিল?

উত্তৰঃ- কোষ নামটো ৰবাৰ্ট হুকে দিছিল।

(c) কোষৰ প্রধান ভাগ দুটা কি কি?

উত্তৰঃ- কোষৰ প্রধান ভাগ দুটা হৈছে- এককোষী আৰু বহুকোষী।

(d) ক্রম’জম কি?

উত্তৰঃ- কোষ বিভাজনৰ সময়ত ক্ৰ’মেটিডবিলাক সংকুচিত হয় আৰু ক্ৰ’মেটিড গঠন কৰা প্ৰতিটো ডিএনএ অণুৱে পাতৰ সূতা বা আঁহৰ দৰে দীঘলীয়া অংশ হিচাপে দেখা যায়। তাক ক্ৰ’ম’জ’ম বোলে।

(e) কোষৰ কোনটো অংশত কোষাংগবােৰ থাকে।

উত্তৰঃ- কোষৰ কোষপ্ৰৰসত কোষাংগ থাকে।

২. কোষৰ অংশসমূহ কি কি?

উত্তৰঃ- কোষৰ অংশসমূহৰ অন্তৰ্গত হৈছে- কোষাৱৰণ, কোষপ্ৰৰস আৰু নিউক্লিয়াছ বা কোষকেন্দ্ৰ।

৩. “কোষ জীৱৰ মৌলিক গঠনগত গােট”—ব্যাখ্যা কৰা।

উত্তৰঃ- “কোষ জীৱৰ মৌলিক গঠনগত গােট” বুলি কোৱা হৈছে, কাৰণ সকলো জীৱ কোষৰ পৰা গঠিত। যদিও পৃথিৱীত বহু ধৰণৰ জীৱৰ অস্তিত্ব আছে, তথাপিও সকলো জীবৰ মৌলিক গঠন কোষ। উদাহৰণস্বৰূপে, এককোষী জীববোৰৰ দেহত মাত্ৰ এক কোষ থাকে, যিটো সমস্ত জীৱন প্ৰক্ৰিয়া সম্পাদন কৰে। বহুকোষী জীবত এই কোষবোৰ একেলগ হৈ বিভিন্ন অংগ আৰু অংগপদ্ধতিৰ সৃষ্টি কৰে। উদাহৰণ স্বৰূপে, কুকুৰা, মানুহ আৰু অন্যান্য উদ্ভিদৰ বাহ্যিক আৰু অভ্যন্তৰীণ অংগবোৰৰ গঠন আৰু কাম-কাজ পৃথক হ’লেও, এই সকলোবোৰ কোষৰ দ্বাৰা গঠিত। সেয়া হৈছে সিহঁতৰ মৌলিক গঠন।

প্ৰকৃততে, কোষই জীবৰ গঠন আৰু কৰ্মৰ এক অতি মৌলিক ইউনিট। এককোষী বা বহুকোষী যি হ’ব, সকলো জীৱই কোষৰ দ্বাৰা গঠিত আৰু কোষে জীৱনের সকলো মৌলিক কাৰ্য্য ৰূপায়িত কৰে। এইদৰে, কোষ হৈছে জীবৰ মৌলিক গঠন আৰু জীৱৰ অস্তিত্বৰ পৰিচায়ক।

৪. প্র’কেৰিঅ’ট আৰু ইউকেৰিঅ’ট কোষৰ পার্থক্য লিখা।

উত্তৰঃ-

প্র’কেৰিঅ’ট (Prokaryotic) কোষৰ কোষকেন্দ্ৰটো সুসংগঠিত নহয়। তাত কোষকেন্দ্ৰৰ আৱৰণ নাই। লগতে, কোষকেন্দ্ৰৰ দ্রব্যসমূহ আৱৰণ নোহোৱাকৈ থাকে। এই ধৰণৰ কোষ সাধাৰণতে এককোষী জীবত পোৱা যায়। উদাহৰণ – বেক্টেৰিয়া, নীল সেউজ শেলাই।

ইউকেৰিঅ’ট (Eukaryotic) কোষসমূহৰ কোষকেন্দ্ৰটো কোষপ্ৰৰসৰ পৰা কোষকেন্দ্ৰীয় আৱৰণৰ দ্বাৰা পৃথক হৈ থাকে। কোষকেন্দ্ৰৰ অন্যান্য দ্রব্যসমূহও আৱৰণৰ দ্বাৰা আবৃত থাকে। ইহঁতৰ কোষকেন্দ্ৰ সুসংগঠিত ৰূপত থাকে। এই ধৰণৰ কোষ বহুকোষী জীবত পোৱা যায়। উদাহৰণ – বেক্টেৰিয়া আৰু নীলহৰিৎ শেলাইৰ বাহিৰে আন সকলো জীব এই ভাগত পৰে।

৬। উদ্ভিদকোষ আৰু প্ৰাণীকোষৰ পাৰ্থক্য উলিয়াওক।

উত্তৰ: উদ্ভিদকোষ আৰু প্ৰাণীকোষৰ পাৰ্থক্য –

৭। হৰিৎকণা কেৱল উদ্ভিদৰ কোষতহে পোৱা যায় – ব্যাখ্যা কৰা

উদ্ভিদৰ কোষত থকা পাতৰ কোষপ্ৰৰসত সৰু-সৰু ৰঙীণ গঠন দেখা যায়, যাক প্লাষ্টিড কোৱা হয়। এই প্লাষ্টিডবোৰৰ ভিতৰত কিছুমানত সেউজীয়া ৰঙৰ ৰঞ্জক পদাৰ্থ থাকে, যাক ক্ল’ৰ’ফিল বোলে। এই ক্ল’ৰ’ফিল থকাৰ বাবে ইহঁতক ক্ল’ৰ’প্লাষ্ট বা হৰিৎকণা নামেৰে জনা যায়। হৰিৎকণাই পাতৰ সেউজীয়া ৰঙ দিয়াৰ উপৰি সালোক-সংশ্লেষণ নামৰ প্ৰক্ৰিয়াৰ সহায়ে উদ্ভিদক নিজৰ আহাৰ তৈয়াৰ কৰাত সহায় কৰে। এই হৰিৎকণা কিছুমান কোমল উদ্ভিদৰ ডাঁ-গছতও দেখা যায়। যিহেতু প্রাণী কোষত হৰিৎকণা নাথাকে, সেয়েহে সিহঁতৰ গা সেউজীয়া নহয় আৰু নিজে আহাৰ বনাবও নোৱাৰে।

৮. তলত দিয়া বিষয়ৰ ওপৰত চমু টোকা লিখা।

(a) কোষকেন্দ্ৰ

উত্তৰঃ- কোষকেন্দ্ৰ হৈছে কোষৰ এক অত্যন্ত গুৰুত্বপূর্ণ অংশ। ই কোষৰ কেন্দ্ৰস্থ থাকে আৰু তাৰ ভিতৰত ডিএনএৰ সঞ্চয় থাকে, যাৰ দ্বাৰা বংশগত গুণৰ স্থানান্তৰ হয়। কোষকেন্দ্ৰৰ আৱৰণ থাকে, যাক কোষকেন্দ্ৰীয় আৱৰণ বুলি কোৱা হয়। এই আৱৰণ দুটাৰ পৰিসীমাৰ ভিতৰত কোষৰ তথ্য সঞ্চালন হয়। কোষকেন্দ্ৰৰ ভিতৰত সৰু সৰু ক্ৰম’জম থাকে, যাৰ দ্বাৰা কোষৰ বংশানুক্ৰমিক তথ্য নিয়ন্ত্ৰিত হয়। কোষকেন্দ্ৰৰ স্বাভাবিক কাৰ্য্য ৰক্ষাৰ ক্ষেত্ৰত ই অতীব গুৰুত্বপূর্ণ।

(b) কোষপ্ৰৰস

উত্তৰঃ- কোষপ্ৰৰস হৈছে কোষৰ ভিতৰ অংশ, য’ত সমস্ত কোষাংগ তথা অৰ্গেনেল থাকে। এই অংশটিৰ ভিতৰত জলীয় পদাৰ্থৰ সমাহাৰ থাকে, যাৰ মাধ্যমে কোষৰ বিভিন্ন অংশ একে অপরৰ সৈতে যোগাযোগ ৰক্ষা কৰে। কোষপ্ৰৰসৰ ভিতৰত থাকা মাইট’কণ্ড্ৰিয়া, গলগি সংঘ, ৰাইব’জ’ম ইত্যাদি কোষাংগ কোষৰ কাৰ্য্য পূৰ্ণৰূপে চালনা কৰে। কোষপ্ৰৰসৰ তলত পুষ্টি, শক্তি, আৰু অন্যান্য গঠনকাৰী পদাৰ্থ সঞ্চিত থাকে। এই অংশটিৰ সহায়ত কোষৰ কাম-কাজ সঠিকভাবে চলে।

(c) প্লাষ্টিড

উত্তৰঃ- প্লাষ্টিড উদ্ভিদ কোষৰ এক অংশ, য’ত বিভিন্ন প্ৰকাৰৰ ৰঙৰ গঠন থাকে। ক্লৰ’প্লাষ্ট হৈছে সেই প্লাষ্টিড যাৰ ভিতৰত ক্লৰ’ফিল নামৰ ৰঞ্জক পদাৰ্থ থাকে। ক্লৰ’ফিলৰ উপস্থিতিতই উদ্ভিদৰ পাত সেউজীয়া হৈ থাকে আৰু ফটোসিন্থেছিছৰ প্ৰক্ৰিয়া সম্পাদন কৰে। তাৰ বাহিৰেও, উদ্ভিদৰ ফুল, ফল আৰু অন্যান্য অংশত বৰ্ণহীন অথবা ৰঙীন প্লאַסטিড পোৱা যায়। এই প্লাষ্টিডবোৰে উদ্ভিদৰ ৰঙ আৰু শক্তি সঞ্চালন কৰিব পৰা সক্ষমতা যোগায়।

(d) গলগি সংঘ

উত্তৰঃ- গলগি সংঘ হৈছে কোষৰ এক কোষাংগ, যি সাধাৰণতে কোষপ্ৰৰসৰ ভিতৰত থাকে। ই প্ৰটিন আৰু অন্যান্য ৰাসায়নিক সৃষ্টিৰ এক গুৰুত্বপূর্ণ স্থান। গলগি সংঘৰ পৰা প্ৰটিন আৰু অন্যান্য পদাৰ্থৰ ৰাসায়নিক পৰিবৰ্তন হয়, যাৰ মাধ্যমে কোষৰ ব্যৱহাৰযোগ্য পদাৰ্থ সৃষ্টিৰ প্ৰক্ৰিয়া পূৰ্ণ হয়। গলগি সংঘ সাধাৰণতে চেপেটা আকৃতিৰ হয় আৰু সেয়া কোষৰ মাজৰ বাবে গুৰুত্বপূর্ণ।

(e) ৰসধানী

উত্তৰঃ- ৰসধানী হৈছে উদ্ভিদ কোষৰ এক অংশ, য’ত বৃহৎ, খালী ঠাই থাকে। এই খালী ঠাইবোৰে কোষৰ ভিতৰত জলীয় পদাৰ্থ সঞ্চয় কৰে। উদ্ভিদৰ কোষৰ ৰসধানী সাধাৰণতে ডাঙৰ আৰু পূৰ্ণৰূপে অর্দ্ধজলীয় পদাৰ্থৰে পূৰ্ণ থাকে। ৰসধানী উপৰিও, কোষত উৎপন্ন বিভিন্ন পদাৰ্থৰ সঞ্চয় গঠিত হয়। ৰসধানী এক ধৰণৰ ‘স্টোৰেজ’ৰ ৰূপ হিচাপে কাম কৰে, য’ত কোষৰ বাবে প্রয়োজনীয় পদাৰ্থ সংৰক্ষিত থাকে।

৯. তলৰ উক্তিবােৰ সত্য নে অসত্য উল্লেখ কৰা।

(a) এককোষী জীবৰ দেহত এটাহে কোষ থাকে।

উত্তৰঃ- সত্য।

(b) এটা জীৱৰ মৌলিক জীৱিত গাোট হ’ল অংগ।

উত্তৰঃ- অসত্য।

(c) এমিবাৰ আকৃতি অনিয়মীয়া।

উত্তৰঃ- সত্য

(d) পেশীকোষবােৰ শাখাযুক্ত।

উত্তৰঃ- অসত্য।