1. তোমাক তিনিটা পৰীক্ষানল দিয়া হৈছে।সিহতৰ এটাত পাতিত পানী আৰু আন দুটাত ক্ৰমে এটা এচিডি দ্ৰৱ আৰু এটা ক্ষাৰকীয় দ্ৰৱ আছে। যদি তোমাক কেৱল ৰঙা লিটমাছ কাগজ দিয়া হয়,তেন্তে প্ৰতিটো পৰীক্ষানলীত থকা দ্ৰৱসমূহ কিদৰে
চিনাক্ত কৰিবা ?
উওৰ :-
আমি ৰঙা লিটমাছ কাগজ ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰতিটো পৰীক্ষা নলীত থকা বস্তু চিনাক্ত কৰিব পাৰো ।
এই কামটো লক্ষ্য কৰি তলৰ কামবোৰ কৰা হল———-
- লিটমাছ কাগজত পৰীক্ষা নলীত থকা তিনিটা দ্ৰৱ পৃথকে পৃথকে ঢালি দিয়া হয়।
- ৰঙা লিটমাছক নীলালৈ পৰিণত কৰা দ্ৰৱটো ক্ষাৰকীয় দ্ৰৱ হব।
- গঠিত নীলা লিটমাছ কাগজখন দুটা ভাগত ভাগ কৰা হল।
- পৰীক্ষা নল তিনিতা ভিতৰত , যিয়ে নীলা লিটমাছ কাগজক ৰঙালৈ ৰূপান্তৰিত কৰে, সেইটোৱেই হ’ব এচিডিক দ্ৰৱ।
- পৰীক্ষা নল দ্ৰৱৰ, যিটোৱে ৰঙা বা নীলা লিটমাছ পেপাৰৰ কোনোটোৱেই সলনি নকৰে, তাত পানী থাকিব।
Page no. 22
1.দৈ আৰু টেঙা খাদ্যবস্তু পিতল আৰু তামৰ পাত্ৰত থোৱা নহয় কিয়?
উওৰ:- দৈ আৰু টেঙা খাদ্য পদাৰ্থত এচিড থাকে; এই অম্ল পদাৰ্থবোৰ ধাতুৰ সৈতে মিলি যায়। এই বিক্ৰিয়াৰ ফলত খাদ্য বিষত পৰিণত হয়, যিয়ে মানুহৰ স্বাস্থ্যৰ ক্ষতি কৰে।
2.এছিডে ধাতুৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰিলে সাধাৰণতে কোনটো গেছ নিৰ্গত হয়? এটা উদাহৰণ সৈতে বুজাই লিখা । এই গেছটোৰ উপস্থিতি কিদৰে পৰীক্ষা কৰিবা?
উওৰ:- কোনো এচিডে যিকোনো ধাতুৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰিলে লৱণ আৰু হাইড্ৰজেন গেছ নিৰ্গত হয়।
ধাতু + এচিড → নিমখ + হাইড্ৰজেন গেছ
(Metal + Acid → Salt + Hydrogen gas)
এই গেছৰ সন্মুখত জ্বলি থকা মম এডাল ৰাখিলে মমডাল ফট ফট শব্দ কৰি জ্বলি উঠিব ।
3.এটা ধাতুৱ যৌগ A লঘু হাইড্ৰক্লৰিক এচিডৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি বুৰবুৰনি সৃস্টি কৰে। উপন্ন হোৱা গেছটোৱে এডাল জ্বলি থকা মম নুমুৱায় । বিক্ৰিয়াটোত উপন্ন হোৱা এটা যৌগ ৰাসায়নিক কেলচিয়াম ক্লৰাইড হলে বিক্ৰিয়াটোৰ বাবে সন্তলিত সমীকৰনটো লিখা ।
উওৰ:- যিহেতু মুক্ত হোৱা ধাতুৰ যৌগটো কেলচিয়াম ক্লৰাইড, গতিকে ইয়াত বিকশিত হোৱা গেছটো হৈছে co2 সেয়েহে ধাতু A হ’ব লাগে কেলচিয়াম কাৰ্বনেট। সেয়েহে কেলচিয়াম কাৰ্বনেট আৰু HCl ৰ মাজৰ বিক্ৰিয়াটো হ’ল
CaCO3(s) + 2HCl(aq) → CaCl2(aq) + CO2 (g) + H2O(l)
Page no. 25
1.জলীয় দ্ৰৱত HCl, HNO3 ইত্যাদিয়ে কিয় অম্লীয় ধৰ্ম দেখুৱায় কিন্ত এলকহল আৰু গ্লুক’জৰ দৰে যৌগৰ দ্ৰৱই আম্লিক ধৰ্ম নেদেখুৱায়?
উওৰ:- H+ আয়নৰ মুক্তকৰণে পানীত থকা এটা যৌগক অম্লীক কৰি তুলিব পাৰে । এচিড এনে পদাৰ্থ যিবোৰ পানীৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰি পানীৰ অণুৰ হাইড্ৰজেন আৰু অক্সিজেনৰ বিচ্ছিন্ন ঘটায় হাইড্ৰজেন আয়ন উৎপন্ন কৰে । গ্লুক’জ বা এলক’হলৰ দৰে যৌগবোৰত হাইড্ৰ’জেন মৌল থাকেই, কিন্তু ইয়াত এচিডিক প্ৰকৃতিৰ লক্ষণ দেখা নাযায়। কথাটো হ’ল এচিডবোৰত থকা হাইড্ৰ’জেনৰ দৰে ইহঁতৰ হাইড্ৰ’জেন পৃথক নহ’য় ।
2.এচিডৰ জলীয় দ্ৰৱই কিয় বিদ্যুৎ পৰিবাহন কৰে?
উওৰ:- কাৰণ বিদ্যুত পৰিবহনৰ বাবে আয়ন গঠন হোৱাটো দৰকাৰ আৰু এছিডে জলীয় দ্ৰৱৰ লগত বিক্ৰিয়া কৰি আয়ন উপন্ন কৰে।
3.শুকান HCl গেছে কিয় শুকান লিটমাছ কাগজৰ ৰঙৰ পৰিবৰ্তন নঘটায়?
উওৰ:- শুকান HC এ হাইড্ৰজেন আয়ন সৃস্টি কৰিব নোৱাৰে ; সেয়েহে, শুকান HCl এ কোনো এচিডিক আচৰণ দেখুৱাব নোৱাৰে, আৰু লিটমাছ কাগজখন ৰং HCl গেছৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰিলে একেই থাকে বা পৰিবৰ্তন নহয় ।
4.এচিড এটা লঘু কৰোঁতে এছিড পানীত যোগ কৰিবলৈ কোৱা হয় কিন্ত পানী এছি়ডত যোগ কৰিবলৈ কোৱা নহয় কিয়?
উওৰ:-এচিড এটা লঘু কৰাৰ সময়ত এচিডটো পানীত যোগ কৰাটো বাঞ্ছনীয় কাৰণ যদি ঘন এচিডত পানী যোগ কৰা হয়, তেন্তে ই বিপুল পৰিমাণৰ তাপ নিৰ্গত কৰে যাৰ ফলত বিস্ফোৰণ হ’ব পাৰে আৰু পাত্ৰটো ভাগি ছিটিকি মুখ, কাপোৰ আৰু শৰীৰৰ অংগত এচিড পৰি জ্বলাব পাৰে। সেয়েহে পানীত এচিড যোগ কৰাটো নিৰাপদ কিন্তু এচিডত পানী যোগ কৰা নহয়।
5.এছিডৰ দ্ৰৱ এটা লঘূ কৰোঁতে হাইড্ৰনিয়াম আয়ন (H3O) ৰ গাঢ়তা কিদৰে পৰিৱৰ্তিত হয়?
উওৰ:- এছিডৰ দ্ৰৱ এটা লঘূ কৰোতা দ্ৰৱটোৰ হাইড্ৰনিয়াম আয়ন (H3O+)ৰ গাঢ়তা প্ৰতি আয়তনত কমি যায় আৰু হাইড্ৰনিয়ামৰ ঘনত্ব পাছলৈ হ্ৰাস পায় যায় ।
6.ছডিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইডৰ দ্ৰৱ এটাত অধিক ক্ষাৰক দ্ৰৱীভূত কৰিলে হাইড্ৰ’ক্সাইড (OH–) আয়নৰ গাঢ়তা কিদৰে পৰিৱৰ্তিত হব ?
উওৰ:- যেতিয়া কোনো ছডিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইডৰ দ্ৰৱত অধিক ক্ষাৰক দ্ৰৱীভূত হয়, তেতিয়া ইয়াৰ হাইড্ৰ’ক্সাইড আয়ন বৃদ্ধি পায়, কিন্তু কোনো এটা নিদিষ্ট সময়ৰ পিছত ক্ষাৰক যোগ কৰাৰ পিছতো হাইড্ৰ’ক্সাইড আয়নৰ ঘনত্বত কোনো প্ৰভাৱ নপৰে ।
PAGE NO. 28
1.তোমাৰ হাতত A আৰু B টা দ্ৰৱ আছে । দ্ৰৱ A ৰ PH ৰ মান 6 আৰু দ্ৰৱ B ৰ PH ৰ মান 8 । কোনটো দ্ৰৱত হাইড্ৰজেন আয়নৰ গাঢ়তা বেছি? কোনটো আম্লিক আৰু কোনটো ক্ষাৰকীয়
উওৰ :-দ্ৰৱ A হৈছে আম্লিক আৰু ইয়াৰ হাইড্ৰজেন আয়নৰ গাঢতা বেছি
দ্ৰৱ B হৈছে ক্ষাৰকীয় আৰু ইয়াৰ হাইড্ৰজেন আয়নৰ গাঢতা কম
2. দ্ৰৱ এটাৰ প্ৰকৃতিৰ ওপৰত H+আয়নৰ গাঢ়তাৰ কি প্ৰভাৱ থাকে
উওৰ:- হাইড্ৰজেন আয়নৰ ঘনত্বই দ্ৰৱটোৰ প্ৰকৃতি নিৰ্ণয় কৰে। যদি হাইড্ৰজেন আয়নৰ ঘনত্ব বৃদ্ধি পায়, তেন্তে দ্ৰৱটো অম্লীয় হৈ পৰে আৰু একেদৰে যদি হাইড্ৰজেন আয়নৰ ঘনত্ব হ্ৰাস পায়, তেন্তে দ্ৰৱটো ক্ষাৰকীয় হৈ পৰে।
3.ক্ষাৰকীয় দ্ৰৱত H+ আয়ন থাকেনে যদি থাকে ইহত ক্ষাৰকীয় কিয়
উওৰ:- ক্ষাৰকীয় দ্ৰৱত H+ থাকে আয়ন, কিন্তু ক্ষাৰকীয় দ্ৰৱত হাইড্ৰ’ক্সাইড আয়ন পৰিমাণ বেছি থাকে সেয়েহে, ইহতে ক্ষাৰকীয় দ্ৰৱৰ ধৰ্ম দেখোৱায় ।
Page No. 33
1.CaOCl2 যৌগটোৰ সাধাৰণ নাম কি?
উওৰ:- CaOCl2 ৰ সাধাৰণ নাম হ’ল ব্লিচিং পাউদাৰ।
2.ক্ল’ৰিনৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰিলে ব্লিচিং পাউদাৰ উপন্ন কৰা যোগটোৰ নাম লিখা।
উওৰ:- ক্ল’ৰিনৰ সৈতে বিক্ৰিয়া কৰিলে ব্লিচিং পাউদাৰ উপন্ন কৰা যোগটোৰ নাম হ’ল কেলচিয়াম হাইড্ৰ’ক্সাইড।
3.কঠিন পানী কোমল কৰাৰ কাৰণে ব্যৱহাৰ কৰা ছডিয়াম যৌগটোৰ নাম লিখা।
উওৰ:- ছডিয়াম কাৰ্বনেট হৈছে সেইটো যৌগ যিটো কঠিন পানী কোমল কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হয়।
4.প্লাষ্টাৰ অৱ পেৰিছ আৰু পানীৰ মাজৰ বিক্ৰিয়াটো দেখুৱাবলৈ এটা সমীকৰণ লিখা।
উওৰ:- প্লাষ্টাৰ অৱ পেৰিছ আৰু পানীৰ বিক্ৰিয়াৰ বাবে ৰাসায়নিক সমীকৰণটো হ’ল
CaSO4.H2O + H2O → CaSO4.2H2O